Op zaterdag 26 januari 2013 ondernam Jan Uitham samen met de commissaris van de koning Max van den Berg een bijzondere reis naar Winsum. De treinreis door het koude en besneeuwd landschap vond plaats in een naar Jan Uitham vernoemde trein. Op het Winsumer perron werden beiden door de locoburgemeester opgewacht en samen reden de heren per koets naar de Winsumer Boog.
Daar zou Jan gehuldigd worden voor een indrukwekkende sportieve prestatie van precies een halve eeuw eerder. In de barre winter van 1963 won hij de laatste in Winsum gestarte Noorderrondrit, een tocht van 144 km.
Zijn prestatie was zo bijzonder, omdat hij acht dagen eerder nog tweede werd bij de zwaarste Elfstedentocht ooit. Om 13.11, op de minuut af hetzelfde moment als 50 jaar eerder werd de plaquette onthuld. Daarna voerden diverse sprekers het woord. Allen prezen de oude schaatscrack. “Een meer dan aimabel mens, de crack van alle cracks, icoon van de provincie Groningen.” Commissaris van de koning, Max van den Berg kwalificeerde Uitham als ‘een echte bikkel’ en ‘een symbool voor de sport in de provincie Groningen’. Uitham was enigszins beduusd en liet weten het een enorme eer te vinden. Hij gaf vervolgens antwoord op een door hem zelf gestelde vraag. De vraag die zo vaak door sportjournalisten wordt gesteld: “wat gaat er nu door je heen”. Nou heel veel antwoordde hij zichzelf, en daar kan ik uren over vertellen”.
De nog immer glimmende schaatsende figuur op gekleurd aluminium met een gouden randje werd ontworpen door kunstenaar Martin Horneman, die hiermee eeuwige roem wilde uitdragen.
De Noorder Rondritten vinden hun oorsprong in Winsum als bij een vergadering in 1935 gesuggereerd wordt om een eenvoudige versie van de Elfstedentocht te houden. Ter gelegenheid van het vijftienjarig bestaan van de Noorder IJsbond werd op 8 januari 1940 de eerste Noorderrondrit gehouden met Winsum als startplaats. Er werden prijzen beschikbaar gesteld door het Gemeentebestuur, de Commissaris der Koningin en de Wierdastichting. Geert Duiker uit Groningen won. Een jaar later, op 18 januari 1941 volgde onder veel belangstelling van wedstrijd en toerschaatsers een tweede versie. Nadien werden nog vijf Noorder Rondritten vanuit Winsum gehouden in 1942, 1946, 1954, 1961 en de laatste in 1963 met als winnaar Jan Uitham. Door een statutenwijziging werd daarna Baflo als start en finishplaats aangewezen. Een andere reden dat het schaatsevenement uit Winsum verdween was de moeizame samenwerking met de gemeente en de beperkte zaalaccommodatie.
In 1997 werd de tocht voor de laatste keer verreden. De winnaar deed er 4 uur en 43 minuten over, bijna drie uur sneller dan Gerrit Duiker bij de eerste editie. De Wierdastichting reikte bij elke editie een gouden speltje aan de mannelijke winnaar uit en een zilveren aan de snelste vrouw. Sinds 2000 isdat voor beiden goud, maar die twee schaatsjes liggen nu al meer dan twintig jaar in de kluis van de gemeente. De kwakkelwinters van de laatste jaren laten immers geen grote tochten meer toe. Voor liefhebbers is er wel een jaarlijks wielerevenement langs de locaties van de Noorderrondritten. Daar doen ruim 1000 deelnemers aan mee. Wil je het rustiger aandoen dan is op www.routesingroningen.nl de route terug te vinden voor een tocht op eigen gelegenheid. Wie hoopt ooit nog eens op de schaats te kunnen meedoen, dan het advies om een iesbewies te halen bij de huidige organisatie van de Noorderrondritten. (www.noorderrondritten.nl)