Valcum

De herkomst van de naam Valcum is op twee manieren te verklaren. Het kan duiden op het huis van de man Falco, maar ook op het huis van de valk. Ook de naam Falconhem en later Falkum komt wel eens voor, maar dat maakt voor de betekenis van de naam niet veel uit. Tijdens de afgraving eind 19e eeuw werd er ook eenvoudig onderzoek gedaan naar de inhoud van de wierde. Daaruit viel op te maken dat er bewoningsporen waren die dateren van het begin van de jaartelling, maar ook uit de periodes 550 tot 650 en uit de periode 700 tot 1400.

Winsumerdiep

Het Winsumerdiep, vroeger ook Zijldiep genoemd, is een kanaal van het Boterdiep bij Onderdendam via het dorp Winsum naar het Reitdiep bij Schaphalsterzijl. Het is een overblijfsel van de Delf.

Tussen Onderdendam en Winsum loopt de vroegere Delf, nu het Winsumerdiep bijna recht, de licht slingerende loop tussen Winsum en het Reitdiep is een gevolg van de eb-en-vloedwerking uit de tijd dat het Reitdiep nog in open verbinding stond met de zee.

Winsumerdiep

Het Winsumerdiep, vroeger ook Zijldiep genoemd, is een kanaal van het Boterdiep bij Onderdendam via het dorp Winsum naar het Reitdiep bij Schaphalsterzijl. Het is een overblijfsel van de Delf.

Tussen Onderdendam en Winsum loopt de vroegere Delf, nu het Winsumerdiep bijna recht, de licht slingerende loop tussen Winsum en het Reitdiep is een gevolg van de eb-en-vloedwerking uit de tijd dat het Reitdiep nog in open verbinding stond met de zee.

DAN MAAR NAAR GARNWERD

Pramen, Tassen, Eemspunters, Rijnaken, Tjalken of Botters, als ze van hout waren konden ze in Garnwerd gesloopt worden. Als in vroeger dagen een schip te veel mankementen had en de reparatie te kostbaar werd gaven schippers aan dat het schip “dan maar naar Garnwerd” moest.

Reitdiepgebied en de Hunze

Het Reitdiepgebied (ook wel minder juist Reitdiepdal) behoort tot de oudste cultuurlandschappen van Europa. De sterk meanderende rivier de Hunze (nu Reitdiep) verbond Groningen met de zee en ligt in het vroegere Hunzedal. In het huidige landschap zijn op veel plaatsen de oude rivierbeddingen nog goed zichtbaar, bijvoorbeeld rond het Oude Diepje bij Winsum.

TIGGELWERKEN ROND WINSUM

Langs het Winsumerdiep tussen Winsum en Onderdendam lagen ooit vijf steenbakkerijen, Actief, Lombok, De Brake, ‘Timmer en Weg’ en bij Onderdendam Aldershof.. Het Winsumerzijldiep was een gunstige locatie voor steenbakkerijen. Dat kwam doordat de aanvoer van brandstof in de vorm van turf de afvoer van geproduceerde stenen en buizen uitsluitend over water plaatsvond. Zo vervoerden turfschippers de brandstof per turfschip vanuit de veenkoloniën naar Winsum. Klei, de belangrijkste grondstof, was volop nabij de steenbakkerijen aanwezig.

WIERDA’S TIL

De duiker in het Omsnijdingskanaal in Winsum wordt mogelijk vervangen door een brug. Zoals gemeld heeft de Hogelandster gemeenteraad het college voor de zomer opgeroepen hier werk van te maken. Het zou een terugkeer betekenen van Wierda’s Til. Op deze plaats een duik in de geschiedenis van de brug, die Winsum zoveel mooier zou maken.

Oldiek bij Den Andel

“Dei nait wil diek’n mout wieken”. “Dei nait wil diek’n mout wieken”. Toch is het regelmatig gebeurd dat er geweken moest worden, of erger nog dat men verdronk. In de Linthorst Homan polder staat bijvoorbeeld een monument met genoemde tekst ter herinnering aan de dijkaanleggers. Het historische dijkmonument “De Oude Dijk” ligt langs de Tammesweg halverwege de weg van Den Andel naar Westernieland ligt. Deze weg volgt het oorspronkelijke tracé van de in de 13e eeuw gegraven oude dijk.

DE OVERZETTERIJ VAN HAMMINGH

Sinds 1907 waren belanghebbenden in Garnwerd en Klein Garnwerd bezig een brug over het Reitdiep voor elkaar te krijgen. De provincie was echter zeer terughoudend. Als argument werd gebruik dat de oostwest verbinding over het Reitdiep geen directe aansluiting heeft op bestaande provinciale wegen. Het ‘comité ter bevordering van de overbrugging van het Reitdiep bij Garnwerd’ kreeg pas na 23 jaar, omstreeks 1930 beweging in de zaak. Op 3 maart 1933 verricht burgemeester Wildervanck de Blécourt officiële openingshandeling.

OMSNIJDINGSKANAAL

Het Omsnijdingskanaal, ook wel Hulpkanaal of Uitwateringskanaal genoemd begint bij de spoorbrug en loopt vervolgens langs de Onderdendamsterweg. Aan de andere kant van de provinciale weg doorkruist het de oude sportvelden om via een trieste duiker in het Winsumerdiep uit te monden. Deze duiker ligt nauwelijks zichtbaar tussen de woonboten verstopt.

DE BOOG

De oudst bekende gegevens over een brug op deze locatie dateert van 1589. In een protocol wordt aangegeven dat zowel de Winsumers als de verderop wonenden aan de kosten voor de brug dienen mee te betalen.
De Boog kwam er om twee redenen, ten eerste was de houten brug aan vervanging toe en was het ook noodzakelijk om het grote Zijldiep uit te graven.