Ondanks dat de wierde onzichtbaar is, is de geschiedenis van de adellijke familie Onsta hier wel aan verbonden. Al in 1458 bezaten de machtige Onsta’s de wierde Lutkehuizen. Hun stamslot was de sterke borg te Sauwerd. Ook in Lutkehuizen bezaten zij een landgoed of heerd met 98 hectare land, waaronder de wierde. De grond wordt begin 19e eeuw afgegraven en van adellijk Lutkehuizen verdwijnt ieder spoor.
Het gehucht met slechts enkele huizen en een camping dankt haar naam aan de naam van het waterschap dat destijds verantwoordelijk was voor de afwatering van het Reitdiep. Waar Kommerzijlsterrijte en Reitdiep samenkomen bouwde men 100 jaar geleden het eerste elektrische gemaal van ons land. In dit lege vlakke deel van het Reitdiepgebied verwacht je niet een uit rood baksteen opgetrokken gebouw met glimmende pijpen en hoge romaans aandoende ramen. Het is een industrieel erfstuk dat in haar somberheid drukkend werkt op het landschap. Een landschap dat altijd dreigt aan natte voeten ten onder te gaan.
Direct vanuit de stad richting het Noorden kondigt een bruin bord aan dat je het Reitdiepdal inrijdt.
Het Reitdiep strekt zich uit van de stad Groningen tot de brug in Zoutkamp, de grens tussen Groningen en Friesland. Aan de andere kant van de brug heet het Reitdiep Zoutkamperril. De naam Reitdiepdal doet vermoeden dat er duizelingwekkende hoogteverschillen zijn, dat valt echter tegen. Daarom is het beter om te spreken van het Reitdiepgebied. Het Reitdiepgebied is grofweg de driehoek Groningen-Baflo-Lauwersmeer.
Als in vroeger dagen een schip te veel mankementen had en de reparatie te kostbaar werd gaven schippers aan dat het schip “dan maar naar Garnwerd” moest. Een ploegje arbeiders sloopte tussen begin maart en de boeldag in mei zo’n zeven à tien schepen. Koevoeten, puntijzers, dommekrachten en vijzels werden gebruikt om zo netjes mogelijk te slopen. De mooiste stukken van het schip werden verzameld op de dijk tegenover het huidige café Hammingh.
Het Winsumerdiep, vroeger ook Zijldiep genoemd, is een kanaal van het Boterdiep bij Onderdendam via het dorp Winsum naar het Reitdiep bij Schaphalsterzijl. Het is een overblijfsel van de Delf.
Tussen Onderdendam en Winsum loopt de vroegere Delf, nu het Winsumerdiep bijna recht, de licht slingerende loop tussen Winsum en het Reitdiep is een gevolg van de eb-en-vloedwerking uit de tijd dat het Reitdiep nog in open verbinding stond met de zee.
Het Winsumerdiep, vroeger ook Zijldiep genoemd, is een kanaal van het Boterdiep bij Onderdendam via het dorp Winsum naar het Reitdiep bij Schaphalsterzijl. Het is een overblijfsel van de Delf.
Tussen Onderdendam en Winsum loopt de vroegere Delf, nu het Winsumerdiep bijna recht, de licht slingerende loop tussen Winsum en het Reitdiep is een gevolg van de eb-en-vloedwerking uit de tijd dat het Reitdiep nog in open verbinding stond met de zee.
Dankzij de Winsumerzijl kwam een deel van het overtollige water in de Hunze terecht. De Winsumerzijl heeft min of meer tot 1635 gefunctioneerd. Dat was het jaar waarin de rivierkronkels ten oosten van Garnwerd werden afgesneden. De naam Hunze verdween en werd vanaf toen Reitdiep genoemd.
Ook de naam Winsumerzijl verdween en veranderde in 1635 in Oldenzijl.
Kerkgangers kent het Nederlands Hervormde zaalkerkje aan de Valgeweg niet meer, wel toeristen. Binnen oogt het nieuw.Een smal wenteltrapje leidt naar boven, bij iedere tree hoor je het monotone geluid van het kerkuurwerk dichterbij komen. Naast de oude cijferplaat duwen radartjes de tijd vooruit.
Via een loopbrug op zolder kom je in de cockpit van de kerk,
