DE VERDWENEN WIERDE LUTKEHUIZEN

De Wierde van Lutkehuizen is verdwenen door afgraving voor vruchtbare grond, vooral vanwege de gunstige ligging naast het Winsumerdiep. De wierde was oorspronkelijk verbonden met de adellijke familie Onsta, die het landgoed in 1458 bezat. Na de moord door Eijlcke Onsta in 1570, verloor de familie het bezit. De wierde werd uiteindelijk volledig afgegraven en is nu onzichtbaar. De Lutkehuizerheerd werd een gewone boerderij na de verkoop in 1573. Begin 19e eeuw verdween elk spoor van adellijk Lutkehuizen door verdere afgraving.

DROGE VOETEN DANKZIJ WATERWOLF

Het gehucht met slechts enkele huizen en een camping dankt haar naam aan de naam van het waterschap dat destijds verantwoordelijk was voor de afwatering van het Reitdiep. Waar Kommerzijlsterrijte en Reitdiep samenkomen bouwde men 100 jaar geleden het eerste elektrische gemaal van ons land. In dit lege vlakke deel van het Reitdiepgebied verwacht je niet een uit rood baksteen opgetrokken gebouw met glimmende pijpen en hoge romaans aandoende ramen. Het is een industrieel erfstuk dat in haar somberheid drukkend werkt op het landschap. Een landschap dat altijd dreigt aan natte voeten ten onder te gaan.

REITDIEPDAL EN DE HUNZE

Direct vanuit de stad richting het Noorden kondigt een bruin bord aan dat je het Reitdiepdal inrijdt.
Het Reitdiep strekt zich uit van de stad Groningen tot de brug in Zoutkamp, de grens tussen Groningen en Friesland. Aan de andere kant van de brug heet het Reitdiep Zoutkamperril. De naam Reitdiepdal doet vermoeden dat er duizelingwekkende hoogteverschillen zijn, dat valt echter tegen. Daarom is het beter om te spreken van het Reitdiepgebied. Het Reitdiepgebied is grofweg de driehoek Groningen-Baflo-Lauwersmeer.

DAN MAAR NAAR GARNWERD

De familie Hammingh was een toonbeeld van ondernemerschap. Naast hun bruisende café runden ze een scheepssloperij, veehandel, taxibedrijf en veerpond. In Garnwerd sloopten ze houten schepen, hoewel er beperkingen waren qua lengte. Elk jaar werden er zeven tot tien schepen ontmanteld, waarbij de mooiste stukken op de boeldag werden verkocht. Deze boeldag was een groot evenement waar boeren en particulieren hout konden kopen. De scheepssloperij stopte in 1943 door het verdwijnen van houten schepen, maar de winst was aanzienlijk, zoals blijkt uit de cijfers van 1919/1920.

Winsumerdiep

Het Winsumerdiep, vroeger ook Zijldiep genoemd, is een kanaal van het Boterdiep bij Onderdendam via het dorp Winsum naar het Reitdiep bij Schaphalsterzijl. Het is een overblijfsel van de Delf.

Tussen Onderdendam en Winsum loopt de vroegere Delf, nu het Winsumerdiep bijna recht, de licht slingerende loop tussen Winsum en het Reitdiep is een gevolg van de eb-en-vloedwerking uit de tijd dat het Reitdiep nog in open verbinding stond met de zee.

Winsumerdiep

Het Winsumerdiep, vroeger ook Zijldiep genoemd, is een kanaal van het Boterdiep bij Onderdendam via het dorp Winsum naar het Reitdiep bij Schaphalsterzijl. Het is een overblijfsel van de Delf.

Tussen Onderdendam en Winsum loopt de vroegere Delf, nu het Winsumerdiep bijna recht, de licht slingerende loop tussen Winsum en het Reitdiep is een gevolg van de eb-en-vloedwerking uit de tijd dat het Reitdiep nog in open verbinding stond met de zee.

HOE WINSUMERZIJL OLDENZIJL WERD

Aan de Schilligehamsterweg staat het bordje Oldenzijl, verwijzend naar een historische sluis. Dit pad, onderdeel van het Pieterpad, loopt langs het Oldaipke, de vroegere afwatering naar Winsumerzijl. Tot 1877 had het Reitdiep een open verbinding met de zee, maar na de afsluiting bij Zoutkamp verdween de invloed van het getij. Kloosterheren werkten vanaf de 14e eeuw aan sluizen en waterwegen om overtollig water te beheersen. Winsum loostte water via Schaphalsterzijl en Winsumerzijl, waarvan de laatste tot 1635 functioneerde. De naam Winsumerzijl veranderde toen in Oldenzijl, maar de locatie is nog steeds zichtbaar in het landschap.

DE DRONE VAN KLEIN WETSINGE

Het Reitdiepgebied staat bekend om zijn wierden, water en kerken, die hun oorspronkelijke functie verloren lijken te hebben. Toch worden kerkjes opgeknapt, wierden aangevuld en oude waterlopen hersteld vanwege hun landschappelijke waarde. Groot Wetsinge ligt hoger dan Klein Wetsinge, ondanks de naam. De intacte wierde van Groot Wetsinge heeft een pastorie zonder kerk, terwijl een pad naar Klein Wetsinge leidt, waar een molen en kerktoren staan. In 1840 werd een nieuw kerkje gebouwd tussen Sauwerd en Groot Wetsinge, nu vooral bezocht door toeristen. Binnen lijkt het op een feestzaal, met een stil kerkorgel en een wenteltrap naar de zolder, waar het kerkuurwerk de tijd vooruit duwt.